WOORDENBOEK VAN HET VOLKSGELOOF IN BRAZILÏE, geschreven in het portugees door Frans van der Poel. (foto)
(foto por Vilmar Oliveira)
"Dicionário da Religiosidade Popular: cultura e religião no Brasil."
Het Woordenboek van de Volksreligieusiteit: kultuur e godsdienst in Brazilïe is uitgekomen op 27 mei 2013, bij de uitgeverij "Nossa Cultura", in Curitiba (PN). Het gaat om een soort enciclopedie van 1150 paginaas, met 8500 onderwerpjes, 6000 voetnoten, 350 ilustraties. Auteur: Frans van der Poel.
De uitgever is druk bezig om de 5000 exemplaren van de eerste druk in de handel te brengen. Prijs: 290,00 R$.
Dit boek is het resultaat van 40 jaar onderzoek en solidariteit, waarvan 23 jaar onderwerpjes schrijven.
Na mijn aankomst in Brazilïe (1967), gebeurde in 1968 de bisschoppenkonferentie van Latijns Amerika in Medellin (Colombia).
Onmiddelijk nadat het tweede vatikaans concilie verklaarde: ‘de kerk is het volk’, zeiden de bisschoppen hier: ‘Ons volk is arm, dus optie voor de armen’ en benadrukten het belang van de volksgodsdienst. Ik woonde toen in het dal van de Jequitinhonha rivier, en volgens de UNESCO van toen, stond dat gebied op de derde plaats van de allerarmste streken van de wereld. Gedurende de tijd dat ik daar werkte, registreerde ik op 15 duizend bladzijden de rijkdom van de armen, hun geloofs uitdrukking en leven. Het betreft vooral de mondelinge tradities van analfabeten. Dat was het begin van de aanvang van het huidige woordenboek. Ik was 27 jaar toen ik in Brazílie aankwam, nu ben ik 72.
Met de dorpsomroeper van Zoeterwoude ( + 1950) roep ik u toe: “Zegt het voort!!" (Tussen haakjes: - U mag gerust weten dat de solidariteit en de missieveiling van Zoeterwoude, mijn geboorteplaats, beslissend zijn geweest voor mijn studie en voor de publicatie van het woordenboek.)
'T is jammer dat het portugees voor veel nederlanders moeilijk te lezen valt. Zie daarom op deze blog: “English text”. Zie ook "Fotografias" en het onderstaande interview met 10 vragen.
Met hartelijke groeten,
Frans van der Poel ofm (freixico@uai.com.br)
=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=+=
10 vragen aan Frans van der Poel OFM
door een volle neef (kvdp) uit Wassenaar.
Wie ben je? Stel je maar eens voor:
Ik ben Frans van der Poel, geboren in Zoeterwoude, franciskaan en missionaris in Brazílie, sinds 1967.
Je hebt dus je hele werkzame leven in Brazilië doorgebracht en je woont er nog. Wat zijn de belangrijkste dingen die je daar gedaan hebt en wat doe of ben je nu?
Ik ben begonnen als jonge priester (27 jaar) in het dal van de Jequitinhonha rivier in de staat Minas Gerais. Dat dal was, volgens de UNESCO toen, het derde meest arme gebied van de wereld was. Daar hielp bij de vorming van de leiders in de basis-gemeenschappen. Ook heb ik daar 15 duizend paginaas vol geschreven met aantekeningen over de kultuur, het leven en de godsdienst van de bevolking. Het volkskoor dat ik daar oprichte in 1970 zingt al 44 jaar de liederen van de plaatselijke kultuur. Ze tonen de rijkdom van de armen. Overgeplaatst in 1978, en vrijgesteld voor de studie van kultuur en religie in Brazilie, begon ik met het organizeren van mijn aantekeningen, bandopnamen (k7) e fotos. Opgeknapt van een ernstige ziekte, vroeg ik in 1984 om overplaatst te worden naar de Colônia de Santa Isabel.
Die melaatsenkolonie die je noemt, hoe was dat voor die mensen daar en wat kon jij voor hen doen?
Dus, om de godsdienst van de armen en hun mondelinge tradities beter te kunnen begrijpen, woonde ik toen bij de pastoor van die kolonie, in Betim MG. Daar heb ik 16 jaar gewerkt en dirigeerde het koor van de lepra-patienten: 20 zieke en 20 gezonde mensen. We hebben gereisd, op de TV opgetreden en 2 CDs opgenomen. Zo toonden we de waardigheid en de schoonheid van de melaatsen. We werkten we mee aan de terugkeer van de melaatsen naar de maatschappij onder de leuze "Lepra is te genezen; genees jezelf van de discriminatie!" Vaak hielp ik in de kerk en 2/3 van mijn grote woordenboek is daar geschreven. Om te spreken in de naam van armen en uitgestotenen, moet je midden onder hen leven.
In dat dal met die moeilijke naam ben je intensief bij de armsten van de armen betrokken geraakt. Hoe was dat en wat kon je voor die mensen doen?
Van de bekende braziliaanse pedagoog Paulo Freire heb ik geleerd dat arme mensen helpen is, op de eerste plaats, waarde geven aan wat ze al hebben: hun geschiedenis, hun kultuur, hun idealen en hun leiders.
De laatste jaren heb je een paar boeken geschreven. Waar gingen ze over en waren ze succesvol? Twee boeken over het volksgeloof (liederen en gebeden) schreef ik op verzoek van de Braziliaanse Bisschoppenkonferentie. Één ervan kwam tot de zesde druk. Twee andere over de kultuur in het Jequitinhonha-dal, werden gepubliceerd bij de staatsdrukkerij. Alles in het portugees natuurlijk! Een handboekje (500pg) voor de kerkelijke basisgemeenschappen kwam tot 400 duizend exemplaren. Brazilie is 250 keer zo groot als Nederland en heeft meer dan 250 miljoen inwoners. Inhoud van dit laatste boekje: Mensenrechten; orientatie voor vakbond oprichten; de braziliaanse wetgeving over salarissen en landhervorming; de geneeskrachtige planten (zoeken, bewaren, gebruiken); goede raad bij bevalling; 10 geboden van goed vergaderen; spreekwoorden van de volkswijsheid; liederen en gebeden voor persoonlijk en gemeenschappelijk gebruik.
Je recente boek is een beetje je levenswerk geworden, geloof ik. Het is kennelijk geen roman, maar een echte encyclopedie. Voor wie en wat heb je het geschreven?
Ja, aan het "Woordenboek van de Volksreligieusiteit: kultuur en godsdienst in Brazílie", heb ik 40 jaar gewerkt. Maar dit is alleen maar tot stand gekomen omdat de mensen geloofden dat ik hun gebeden, spreekwoorden en liederen echt wilde leren kennen. Het gaat om mondelinge tradities. Het resultaat is een boek (2kg) met 8500 onderwerpjes met 6000 voetnoten en een eerste druk van 5 duizend exemplaren. Het is geschreven in eenvoudige taal e bedoeld voor kunstenaars, academici, sociale en religieuse leiders en gewone mensen.
Hoe heb je de spirituele kracht gevonden om al deze dingen te doen en vol te houden? Uit welke bronnen heb je geput?
Als ik met de afrikaanse en indiaanse invloeden in de godsdienst van de armen bezig ben, dan vragen mijn kollegaas wel eens: Jij bent toch nog wel katoliek? Dan denk ik: de levende God openbaart zich aan wie hij wil, in het leven van de mensen (niet allen in het kerkgebouw). In de arme gemeenschappen crieeren de mensen kultureele vormen om God te ontmoeten. Dat kan alleen maar goed zijn: een godsdienst uitdrukking van hun eigen godservaring is autentiek en legitiem. Dat is belangrijk om tot een braziliaanse kerk te komen. De mensen kunnen uitstekend vieren, zingen, dansen en bidden. Je hoeft het alleen maar toe te laten. Volgens de aktueele Paus Franciscus en het Vatikaans Concilie (1962-1965): de kerk is gods volk, het volk van het verbond. Met dit volk dien ik God, naar het voorbeeld van Franciscus van Assis.
En materieel, wie heeft of hebben je ondersteund?
In Nederland heeft de missieveiling van Zoeterwoude me alle jaren geholpen om te betalen: een secretaris, reiskosten, computer, boeken. Zelf heb ik met lezingen en musikale optredens ook heus wel wat verdiend. Daarbij heb ik natuurlijk altijd de steun gehad van mijn franciskaanse broederschap aan wie ik ook de auteursrechten van het woordenboek heb gegeven. Met de andere 5 boeken heb ik weinig of niets verdiend.
Je bent dit jaar (2014) drie maanden op vakantie in Nederland, Hoe vind je het, wat wij hier de laatste 50 jaar van je geboorteland gemaakt hebben?
Ik voel me best in Nederland waar mijn lieve familie woont en waar ik franciscaan en priester ben geworden. Maar, in Brazilie, heb ik het toch altijd over Nederland van 46 jaar geleden. Braziliaan word ik nooit, maar ik heb geleerd om te houden van de mensen met wie ik daar heb geleefd en nog leef.
Frans, heb je misschien ook een boodschap voor de katholieken in Nederland?
De arme mensen hier zeggen vaak: "Weinig met God is veel, en veel zonder God is niets." Dat vind ik een wijs en mooi spreekwoord dat misschien ook iets zegt aan de mensen van hier ...
Tenslotte:
De blijde boodschap is voor alle volkeren der aarde en niet alleen voor kerkmensen. Als clown zing ik:
"Kom laten we vrolijk wezen!"
... én alles samen delen ...
"Laat ons, laat ons, vreugde maken!" ...
"en daarom komen wij overal!"
VREDE EN ALLE GOEDS!